Монголчуудын хувьд МЭӨ II-I зууны өмнөөс метал эдлэл хэрэглэж байсан ба эрт үеэс өнгөт болон хар метал боловсруулах багагүй мэдлэг туршлагатай байсан талаар түүхэн сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг. Түүгээр ч барахгүй нүүдэлчдийн ахуй нөхцөлд тохирсон технологийг метал шинж чанарт тохируулан хэрэглэж байжээ.

Харин орчин үеийн гагнуурын технологийг үндэслэгчид нь оросын эрдэмтэд байлаа. 1882 онд оросын инженер Н.Н.Бенардос металыг цахилгаанаар гагнах үйлдвэрлэлийн аргыг анх удаа боловсруулжээ.

Ерөнхий ойлголт

Шинжлэх ухаан техник хөгжих тусам, төрөл бүрийн төмөрлөгүүд, улам бүр өргөн хэрэглэгдэх болж, үүнтэй уялдан төмөрлөгийг гагнах олон төрлийн арга технологийг эрдэмтэд боловсруулжээ.

Гагнуур метал хийцийн зориулалт, хэрэглэх хүрээ, гагнах төмөрлөгийн шинж чанар зэргээс үндэслэгдэн 3 том бүлэгт хуваагдана. Үүнд:

• Барилгын метал хийцийн гагнуур
• Машин үйлдвэрлэлийн гагнуур
• Шугам хоолойн гагнуур

Гануур гэдэг нь гагнагдагч хэсгүүдийн атом хоорондын холбоог бий болгох замаар салдаггүй холболтыг үүсгэгч технологийн процесс юм.

Тодорхой температурт төмөрлөгийн амсрыг хайлуулах буюу халааж гадны хүчний үйлчлэлээр бат бэх барьцалдуулан холбохыг гагналт гэнэ.

1. Хайлуулж гагнах
2. Даралтаар гагнах арга гэж 2 ангилна.

Хайлуулж гагнах арга: Тодорхой температурт төмөрлөгийн амсрыг хайлуулж хооронд нь салгахгүйгээр бат бэх холбохыг хэлнэ.

Даралтаар гагнах арга: Тодорхой температурт төмөрлөгийн амсрыг уярааж гадны механик хүчний үйлчлэлээр салгахгүйгээр бат бэх холбохыг хэлнэ.

Төмөрлөгийг гагнах арга нь хамгийн найдвартай, удаан эдэлгээтэй, гадны ачаалалд тэсвэртэй, жин багатай шилдэг арга юм.

Хайлуулж гагнах арга

Метал электродоор гар нуман гагналт хийх: Хэлхээний нэг үзүүрийг электрод баригчийн бариулд холбож нөгөө үзүүрийг гагнах үндсэн металд холбоно. Метал электродоор гагнах үед үндсэн метал ба электродыг хайлуулах дулаан нь тэдгээрийн хооронд цахилгаан нум асах үед үүснэ.

Гагналтын цахилгаан нум нь 4000-6000⁰С хүртэл температурыг бий болгодог. Электрод болон үндсэн металаас хайлсан хэсэг нь гагналтын тэвшинд холилдож оёос үүснэ. Гагналтыг хувьсах ба тогтмол гүйдлээр гүйцэтгэнэ. Нуман гагнуурыг гүйдлийн төрөл, туйл оёосны хэлбэржилтээр дараах байдлаар ангилна.

Хийн гагнуур

Хийн гагналт нь хүчилтөрөгч,ацетилены хольцын шаталтаас үүссэн өндөр температуртай 3150-3200⁰С/ дөлөөр гагнагдагч метал болон суултын утсыг хайлуулсны үндсэн дээр явагдана. Хүчилтөрөгч дотор шатагч хий болгон ацетиленыг хэрэглэхээс гадна гагнагдагч металын хайлах температураас хамаарч ацетилен, түүний орлуулах пропан, бутан байгалийн хий, устөрөгч, керосины уурыг хэрэглэнэ.

Жацан доорх нуман гагнуур

Хагас автомат ба автоматаар гагнахад шингэн металыг агаарын хийн үйлчлэлээс хамгаалдаг тусгай найрлагатай нунтаг бодисыг жац гэнэ. Жацыг бүрээсгүй электродоор гагнах үед хэрэглэнэ.

Даралтаар гагнах арга

Хийн шахуургат гагналт: Гагналтын энэ арга нь даралтаар гагнах арга юм. Хийн шахуургат гагналтын давуу тал нь бүтээмж өндөр, тоног төхөөрөмж авсаархан, цехийн бус нөхцөлд гагнахад тохиромжтой. Гагнагдах эдлэлийн холбогдох хэсгийг уян налархай байдалд орж, гагнах ирмэг нь хайлах хүртэл хүчилтөрөгчит хийн олон дөлт хошуугаар халаана.Үүний дараа гадны механик хүчээр дарж гагнадаг. Энэ аргаар хоолой, төмөр зам, бусад янз бүрийн огтлолтой металыг гагнаж боловсруулдаг.

Шүргэлцүүлэн гагнах: Эд ангийн шүргэлцсэн хэсэг хайлтал эсвэл уян налархай байдалд ортол халсны дараа даралтаар үйлчлүүлж гагнана.

Гагналтын энэ аргыг ахуй үйлчилгээний багаж, автомашиний хэрэгсэл зэрэг нимгэн металыг гагнахад өргөн хэрэглэдэг юм.

Хэт дуугаар гагнах: Хэт дууны үелзэлтэй механик хэлбэлзэл ба бага хэмжээний шахах хүчдэл гагнагдагч металд хавсран үйлчилснээр гагналт явагддаг.